Σ’ έναν κόσμο ιδανικό δε θα υπήρχαν απορρίμματα. Με προσεκτική μελέτη και με τη χρήση καταλλήλων τεχνικών, η παραγωγή απορριμμάτων θα μειωνόταν στο ελάχιστο και έπειτα θα ανακυκλώνονταν μόνο τα αναπόφευκτα υπολείμματα.
Δυστυχώς, όμως, ο κόσμος μας δεν είναι ιδανικός και καθόλου ενημερωμένος ώστε να γνωρίζει τη θετική πλευρά της ανακύκλωσης. Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα καταναλώνει πρώτες ύλες και ενέργεια και παράγει κάποιου είδους άχρηστα υπολείμματα, τα οποία πρέπει οπωσδήποτε να διοχετευθούν κάπου.
Σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου η μοναδική επιλογή διάθεσης απορριμμάτων ήταν η ταφή τους σε έναν σκουπιδότοπο, οι σύγχρονες πρακτικές διαχείρισης περιλαμβάνουν συνδυασμό επιλογών διάθεσης, όπως η επεξεργασία με μικροοργανισμούς του βιοαποικοδομήσιμου μέρους των απορριμμάτων για την παραγωγή λιπάσματος ή μεθανίου, η ανάκτηση και ανακύκλωση υλικών, η απλή καύση ή η καύση με παραγωγή πολύτιμης ενέργειας και, τέλος, η ταφή των υπολειμμάτων. Η απόφαση για τον σωστότερο συνδυασμό επιλογών σε μία συγκεκριμένη περιοχή είναι πολύπλοκη και απαιτεί μεγάλη έρευνα για τις ποσότητες και τους τύπους των απορριμμάτων, τη γεωγραφία της περιοχής, κ.λπ.
Η ιδέα της ανακύκλωσης δεν είναι καινούργια. Από τότε που εμφανίστηκε η ζωή, τα απόβλητα ενός οργανισμού χρησιμοποιούνταν ως πόρος για κάποιον άλλο. Αυτήν ακριβώς τη λειτουργία της φύσης μιμούμαστε κι εμείς σήμερα. Στην πράξη, με τον όρο «ανακύκλωση» εννοούμε τον διαχωρισμό των απορριμμάτων σε επιμέρους συστατικά ή ομοιογενείς κατηγορίες συστατικών και την επαναφορά τους στον φυσικό και οικονομικό κύκλο.
Το σημαντικότερο προς ανακύκλωση υλικό είναι το χαρτί, που αποτελεί το 15-25% του συνολικού βάρους των απορριμμάτων και μπορεί να διαχωριστεί σε τρεις ποιότητες. Έπονται τα πλαστικά, τα οποία αποτελούν το 10-20% του συνολικού βάρους των απορριμμάτων, με σημαντικότερα το πολυαιθυλένιο, το ΡΕΤ, το PVC, το πολυπροπυλένιο και το πολυστυρένιο. Το γυαλί αποτελεί το 3-7% του συνολικού βάρους των απορριμμάτων και μπορεί να διαχωριστεί σε τρεις ποιότητες, ανάλογα με το χρώμα. Τέλος, τα μέταλλα αποτελούν το 3-5% του συνολικού βάρους των απορριμμάτων, με σημαντικότερο το αλουμίνιο, για το οποίο υπάρχει σημαντικό οικονομικό ενδιαφέρον λόγω της υψηλής τιμής του.
Με εξαίρεση τα πλαστικά, για όλα τα υπόλοιπα υλικά δεν εντοπίζονται σημαντικά προβλήματα στον διαχωρισμό, την τεχνολογία ανακύκλωσης και την απορρόφησή τους από τις ελληνικές βιομηχανίες, αρκεί βέβαια να τηρούνται στοιχειώδεις προϋποθέσεις καθαρότητας των υλικών.
Τα οφέλη που προκύπτουν από την ανακύκλωση υλικών είναι πολλά, με σημαντικότερο όλων την εξοικονόμηση μεγάλου ποσοστού ενέργειας. Για παράδειγμα, για την παραγωγή γυαλιού η εξοικονόμηση φτάνει το 90% σε σχέση με τη χρήση «παρθένων» υλικών, για την παραγωγή λευκοσίδηρου το 78%, για την παραγωγή αλουμινίου το 95% και για την παραγωγή ΡΕΤ το 99%.
Επιπλέον, με την ανακύκλωση μειώνεται ο όγκος των απορριμμάτων που καταλήγουν στα σκουπίδια, με συνέπεια την αύξηση του χρόνου ζωής των χώρων υγειονομικής ταφής απορριμμάτων, ο οποίος σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να διπλασιαστεί ή ακόμη και να τριπλασιαστεί.
Επίσης, ο χρόνος αποικοδόμησης των μη ανακυκλώσιμων υλικών είναι κατά πολύ μικρότερος όταν απουσιάζουν τα ανακυκλώσιμα, με αποτέλεσμα ο χώρος υγειονομικής ταφής να μπορεί να αποκατασταθεί και να διαμορφωθεί για άλλες χρήσεις πολύ πιο γρήγορα.
Συχνά προβάλλεται ο εσφαλμένος ισχυρισμός ότι η ανακύκλωση είναι σε θέση να υποκαταστήσει πλήρως τους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων. Πρέπει, όμως, να γίνει κατανοητό ότι η ανακύκλωση αποτελεί μέρος μόνο της λύσης. Μπορεί οι τεχνολογικές εξελίξεις να υπόσχονται πολλά, πάντα όμως θα υπάρχουν απορρίμματα που για κάποιους λόγους δεν μπορούν να ανακυκλωθούν.
Παράλληλα, πρέπει να γίνει αντιληπτό από τους καταναλωτές ότι δεν απαλλάσσονται των ευθυνών τους απλά με το να προσκομίζουν το γυαλί ή το χαρτί στα σημεία συλλογής. Είναι πολύ σημαντικό να συλλέγουν τα απορρίμματα προς ανακύκλωση, νιώθοντας ίσως έτσι και λιγότερο σπάταλοι, όμως εξίσου κρίσιμο είναι να αγοράζουν παράλληλα τα ανακυκλωμένα υλικά, ώστε η κυκλική πορεία να συνεχιστεί.
Δειλά-δειλά η προσπάθεια ανακύκλωσης έχει ξεκινήσει και στην Ελλάδα, με τους γνωστούς μπλε κάδους σε όλες τις γειτονιές για ανακύκλωση γυαλιού, μετάλλων, χαρτιού και πλαστικών. Ευχή όλων είναι να γίνει κατανοητή η αναγκαιότητα του εγχειρήματος, γιατί ο χρόνος και οι λύσεις λιγοστεύουν.
Είναι προφανές ότι ο διαχωρισμός των συσκευασιών από τα υπόλοιπα σκουπίδια περιλαμβάνει και κάποιον δικό μας κόπο. Ενδεχομένως ο μπλε κάδος της γειτονιάς μας να βρίσκεται σε απόσταση από το σπίτι μας.
Αξίζει, όμως, να προσπαθήσουμε και να μην αποθαρρυνόμαστε από τις εικόνες γεμάτων κάδων με βουνά από άσχετα σκουπίδια. Επίσης, δεν πρέπει να μας επηρεάζουν οι απαξιωτικές φήμες ότι «ανακύκλωση δεν γίνεται». Ανακύκλωση γίνεται, αλλά το ποσοστό επιτυχίας εξαρτάται και από την ποιότητα της δικής μας συμμετοχής, δηλαδή από το πόσο συχνά και προσεκτικά διαχωρίζουμε τις συσκευασίες και τις τοποθετούμε στους μπλε κάδους.
Εν τέλει, ο υπερβολικά δύσπιστος μπορεί να ακολουθήσει ένα όχημα συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών μέχρι τον τελικό προορισμό του, ώστε να διαπιστώσει ό ίδιος, εάν και πού καταλήγει η προσωπική μας συμβολή στην ανακύκλωση.
Η ανακύκλωση είναι υπόθεση και ευθύνη όλων. Ζούμε στην ίδια κοινωνία, μοιραζόμαστε τον ίδιο αέρα και όλοι θα υποστούμε τις ίδιες οδυνηρές συνέπειες εάν το εγχείρημα της ανακύκλωσης τελικά δεν επιτύχει. Το μόνο που χρειάζεται είναι έλλειψη προκατάληψης και συστηματική, ποιοτική προσπάθεια.
