ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΓΝΗΣΙΕΣ - ΝΟΘΕΣ
Αρχιμ. Βαρνάβας Λαμπρόπουλος
Έκδοση Ι.Μ. Προφήτου Ηλιού Πρέβεζα
ΘΕΪΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΓΝΗΣΙΕΣ- ΝΟΘΕΣ
1. Όταν κάποιος αναζητεί τον Θεό, δεν θέλει απλά να λύσει μια απορία του. Δεν προσπαθεί να ικανοποιήσει μόνο μια μεταφυσική ανησυχία του. Δεν ψάχνει, ούτε για μια ενδιαφέρουσα φιλοσοφία, ούτε για μια συναρπαστική θεωρία. Θέλει να βρει τον Θεό. Και - αν είναι δυνατό: να Τον ιδεί με τα μάτια του - με τα σωματικά του μάτια και να Τον ακούσει με τα αυτιά του - με τα σωματικά του αυτιά- και να Τον πιάσει με τα χέρια του!
Ο άνθρωπος, όταν ψάχνει για τον Θεό, θέλει να λύσει ένα πρόβλημα του, που έχει τρομακτικές συνέπειες για την ζωή του. Γιατί μετά, αφού δηλαδή Τον βρει, θα πρέπει να γίνει ο Θεός το κέντρο της ζωής του. Και γι' αυτό, για να αποδεχθή τον Θεό, δεν του αρκούν όμορφες σκέψεις και συνθήματα! Θέλει ψηλαφητή γνώση. Αναζητεί ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ. Αναζητεί μια ΑΙΣΘΗΤΗ ΣΙΓΟΥΡΙΑ ότι ο Θεός υπάρχει, ότι είναι κοντά του. Όλα αυτά θέλει να τα νιώσει με τις αισθήσεις του. Με τις ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ του αισθήσεις. Γιατί αυτές δίνουν σιγουριά.
Όλοι οι άνθρωποι είμαστε μία πάστα. Ίδιο σώμα. Ίδια σκέψη. Ίδια συναισθήματα. Ίδιες ανησυχίες. Ίδιες αναζητήσεις. Και ο πόθος για εμπειρική επικοινωνία με τον Θεό είναι ο ίδιος παντού και πανανθρώπινος. Τον βρίσκομε, σε όλους τους λαούς και σε όλα τα πλάτη της γης.
2. Γι' αυτό και δεν υπάρχει θρησκεία χωρίς αναφορά σε εμπειρίες. Ουσιαστικό στοιχείο σε όλες τις θρησκείες όλων των εποχών είναι οι εμπειρίες. Από την παγερή Σιβηρία, μέχρι τα βάθη της Αφρικής, πουθενά δεν λείπουν μάγοι και μάγια, που δείχνουν αισθητά την παρουσία στην ζωή μας ενός κόσμου έξω από τον κόσμο μας.
Εστίες τέτοιων εμπειριών ήταν στην αρχαιότητα τα μεγάλα «ιερά» της ειδωλολατρίας. Π.χ. των Δελφών, της Δωδώνης, της Επιδαύρου, της Δάφνης κ. α.
Αλλά και στην σύγχρονη εποχή, και μάλιστα στις «πιο» πολιτισμένες κοινωνίες, ακόμη και στα πιο «διαφωτισμένα» πρόσωπα της πανεπιστημιακής νεολαίας, συναντάμε την ίδια δίψα για σωματική εμπειρία του Θεού:
Οι εξεγερμένοι φοιτητές στο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνιας την δεκαετία του 70, ανάμεσα στα άλλα φώναζαν: «Ένας Θεός που δεν αγγίζει την ύπαρξή μας, ένας Θεός που δεν έχει σχέση με το σώμα μας, μας είναι άχρηστος δεν τον χρειαζόμαστε δεν τον θέλουμε»1.
Παρόμοια και ο μεγάλος σκηνοθέτης Μπέργκμαν, σε μια σκηνή της ταινίας του «Έβδομη Σφραγίδα», βάζει τον πρωταγωνιστή να ρωτάει με αγωνία: «Γιατί να είναι τόσο οδυνηρά αδύνατο να συλλάβει κανείς τον Θεό με τις αισθήσεις; Εγώ θέλω ο Θεός να μου απλώσει το χέρι Του- να μου αποκαλυφθή αισθητά- και να μου μιλήσει»2. Ζητάει δηλαδή να ζήσει την παρουσία του Θεού με τις αισθήσεις του.
Αλλά και στην Παράδοση της Εκκλησίας μας κάτι το ανάλογο έχομε. Ακούμε τους αγίους μας να μιλάνε με παρόμοια γλώσσα.
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, στον «Περί Εικόνων» λόγο του, λέγει ξεκάθαρα στους αιρετικούς, που δεν ήθελαν, ούτε να ακούνε λόγο για εικόνες και λείψανα αγίων: «Άνθρωπος είμαι και εγώ- και έχω σώμα»• και γι' αυτό «ποθώ να βλέπω και σωματικά και να επικοινωνώ (και σωματικά) με τα άγια»3. Είναι φυσικό, ότι μετά από μια τέτοια παγκόσμια και πανανθρώπινη αναζήτηση, οι εμπειρίες επισημαίνονται και καταγράφονται, σαν θησαυροί πολύτιμοι.
Α
ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΙΣ ΒΛΕΠΩΜΕ
1. Οι θρησκευτικές εμπειρίες, όπως είδαμε, είναι ένα πλήθος απέραντο! Και καλές και κακές. Και ευεργετικές και καταστροφικές. Και φανερώσεις του Θεού- και μαύρη μαγεία.
Και σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, όσο και αν απέχουν πολύ η μία από την άλλη - και τοπικά και χρονικά -, όσο διαφορετικές και αν είναι, βλέπομε ότι αποτελούν ένα ενιαίο κώδικα μαρτυρίας για την ύπαρξη ενός κόσμου εξωφυσικού ή υπερφυσικού.
Γνήσιες εμπειρίες μας δίνει η αγία Γραφή: Είναι εκείνες, στις οποίες μιλάει ο Θεός σε μας, και μας φανερώνει τον Εαυτό Του και τον δρόμο της σωτηρίας μας. Τέτοιες αποκαλύψεις είναι:
* η φανέρωσή Του στον Αδάμ
* η φανέρωσή Του στον Νώε
* η φανέρωσή Του στον Αβραάμ, στον Ισαάκ, στον Ιακώβ
* η φανέρωσή Του στην βάτο, στο Σινά, στην Ερυθρά Θάλασσα, στην έρημο ως νεφέλη φωτεινή και ως στήλη πυρός
* και προ παντός η φανέρωσή Του εν Χριστώ στην Καινή Διαθήκη.
Υπάρχουν όμως και άλλες. Σκοτεινής ή ύποπτης προέλευσης. Π.χ. οι παρεμβάσεις του όφεως στον Αδάμ και στην Εύα.
Ανάλογες εμπειρίες έχομε στις θρησκείες των Ελλήνων, των Αιγυπτίων, του Σουμερίων, των Αζτέκων, κλπ.. Και σ' αυτές τις θρησκείες συναντάμε πλήθος εμπειριών, που - κατά την πίστη των οπαδών τους - προκαλούνται ή προέρχονται από εξωκοσμικές «θεϊκές» δυνάμεις.
Και στις παραδοσιακές θρησκείες, και σε όλες τις νέες θρησκευτικές ομάδες, που τις ονομάζομε «σέκτες», συναντάμε ένα απέραντο πλήθος αισθητών θρησκευτικών εμπειριών.
Βλέπομε λοιπόν, ότι έχομε να κάνουμε με ένα ωκεανό θρησκευτικών εμπειριών.
2. Όμως, όλο αυτό το νερό, (αλλού θολό, άλλου καθαρό αλλού πικρό, αλλού γλυκό, αλλού βρώμικο κ.α.), είναι τόσο θεμελιακά διαφορετικό στην κάθε περίπτωση, ώστε να θεμελιώνεται σ' αυτές η διαφορά των θρησκειών και ο φανατισμός των οπαδών τους.Ευλόγα, πλέον, δημιουργούνται τα ερωτήματα:
* Είναι δυνατόν όλο αυτό το νερό να πηγάζει (όπως πολλοί υποστηρίζουν) από ΜΙΑ πηγή;
* Και αν οι πηγές είναι περισσότερες, και με διαφορετικό η κάθε μια νερό, επιτρέπεται να τις βάζουμε όλες αυτές στο ΙΔΙΟ καζάνι; Να τις βλέπωμε σαν «ένα»; Για παράδειγμα: Εμπειρία ήταν και η παρέμβαση του όφεως (του διαβόλου) στην Εύα, εμπειρία ήταν και η παρέμβαση του Θεού στον Αδάμ. Πως μπορούν να χωρέσουν στο ίδιο καζάνι, την στιγμή που έχουν όχι μόνο διαμετρικά αντίθετες, αλλά και αντίπαλες, πηγές;
* Είναι όλες από τον αληθινό Θεό, ή προέρχονται και από άλλες δυνάμεις; Πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι, ότι μία θρησκευτική εμπειρία πηγή της έχει τον Ένα Αληθινό Θεό και όχι άλλες δυνάμεις; Βρισκόμαστε επομένως μπροστά σε μια μεγάλη απορία. Δεν αρκεί μια κάποια απάντηση-τοποθέτηση. Πρέπει να είναι μελετημένη και υπεύθυνη!
3. Είναι λοιπόν επιτακτική η ανάγκη, να γίνει ένα ξεκαθάρισμα. Ξεκαθάρισμα, που δεν έχει απλώς τον σκοπό να ικανοποιήσει μια ανθρώπινη περιέργεια. Δεν πάμε, ούτε να λύσουμε... σταυρόλεξα, ούτε να παίξουμε με... πάζλ. Δεν είναι ούτε διασκέδαση, ούτε παιχνίδι. Αφού έχει σχέση με τον Θεό και την θρησκεία, πρόκειται για ξεκαθάρισμα, από το οποίο εξαρτάται η ζωή μας ή ο θάνατός μας. Από αυτό εξαρτάται η σωτηρία μας.
Με άλλα λόγια χρειάζεται να γίνει διάκριση ανάμεσα σε εμπειρίες που αναδίδουν «οσμήν ζωής εις ζωήν» και σε άλλες, που αναδίδουν «οσμήν θανάτου εις θάνατον» (για να παραφράσουμε τον Παύλο).
Ποιες εμπειρίες μας οδηγούν στην Αλήθεια και στην Ζωή; Και ποιες εμπειρίες μας οδηγούν στο ψέμα και στον θάνατο;
Κάποιοι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι έβαλαν την δύναμη του κεφαλιού τους, και κριτικάροντας εμπειρίες, διδασκαλίες, έθιμα της θρησκείας τους, απέρριψαν κάποια από αυτά. Αλλά στάθηκαν ανίκανοι να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα. Ήσαν μικροί και λίγοι για τέτοιο έργο.
Είμαστε όλοι μικροί και λίγοι για ένα τόσο μεγάλο έργο. Κανείς δεν το μπορεί. Μεγάλος μπελάς για μας ένα τέτοιο έργο. Εμείς το πολύ που μπορούμε, είναι να ιδούμε, αν μία εμπειρία είναι της τάξης του κόσμου τούτου, αν είναι μία φυσική εμπειρία η αν είναι μια καθαρά υπερφυσική εμπειρία.
4. Τον φοβερό «μπελά» για αυτό το ξεχώρισμα τον ανέλαβε για χάρη μας ο ίδιος ο Θεός, σαν πατέρας μας.
Το σωτήριο αυτό έργο, το άρχισε στην Παλαιά Διαθήκη και το ολοκλήρωσε στην Καινή Διαθήκη. Και, όπως γνωρίζομε, το ξεκαθάρισμα αυτό, Του κόστισε πολύ ακριβά! Το πλήρωσε με τον θάνατό Του και με το Τίμιο Αίμα Του. «Ηγοράσθημεν τιμής» (Α' Κορ. 7, 23).
5. Η Αγία Γραφή μαρτυρεί σαφέστατα ότι ο Θεός είναι ΕΝΑΣ- και είναι ο «επί πάντων Θεός» (Ρωμ. 9, 5). «Πάντες δε οι θεοί των εθνών δαιμόνια» (Ψαλμ. 95, 5). Δηλαδή, «όλοι οι άλλοι, οι λεγόμενοι 'θεοί' των άλλων θρησκειών, είναι δαιμόνια»!
Η διάκριση είναι σαφής. Δεν υπάρχουν «γκρίζες ζώνες» ανάμεσα στα δύο. Ένας είναι ο Κύριος της Δόξης, η Πηγή του μόνου Αληθινού Φωτός. Όλοι οι άλλοι είναι εκπεσόντες άγγελοι, πνεύματα του σκότους, δαιμόνια πονηρά, που οδήγησαν τους ανθρώπους στο χάος της ειδωλολατρίας.
Οι ειδωλολάτρες, και οι τότε και οι τώρα, είχαν και έχουν βουλιάξει σε ένα φοβερό πελάγωμα! Γι' αυτούς, και τα κακά πνεύματα ήταν θεοί, και τα αγαθά πνεύματα ήταν θεοί. Και σε πολλές ειδωλολατρίες, παλιότερες και σημερινές, ο αγαθός θεός και ο κακός θεός ήταν οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Έτσι λοιπόν, και οι τότε ειδωλολάτρες οδηγούσαν - και οι τώρα συνεχίζουν να οδηγούν - σε ένα χάος.
Και χάος σημαίνει σκοτάδι- κατάσταση αξεκαθάριστη. Για μας, για τους ανθρώπους, αξεκαθάριστη.
6. Αυτή την χαώδη κατάσταση ανέλαβε να την ξεκαθαρίσει για χάρη μας ο ίδιος ο Θεός!
Ήταν γι' Αυτόν εύκολο; Καθόλου! Ο Θεός «τρόμαξε» να βγάλει τον άνθρωπο από αυτόν τον σκοτεινό λαβύρινθο της πολυθεΐας. Παιδεύτηκε πολύ, για να ξυπνήσει τον άνθρωπο και να τον βοηθήσει, να το νιώσει, να καταλάβει από εμπειρία «ότι είναι ο μόνος Κύριος και ότι δεν υπάρχει άλλος Θεός, ούτε στον ουρανό ούτε στην γη».
Τελικά, αυτό είναι το ξεκάθαρο. Υπάρχει ένας Θεός, που είναι ο μόνος Κύριος και άλλος, έξω από Αυτόν, δεν υπάρχει ούτε στον ουρανό ούτε στην γη. Και αυτό, ο Θεός δεν το αποκαλύπτει στους ανθρώπους, στέλνοντας απλώς ένα μήνυμα, ή παραδίδοντας μια προφορική ή γραπτή διδασκαλία. Το έκανε βέβαια και αυτό.Συγκαταβαίνοντας όμως στην ανθρώπινη δίψα για αισθητές εμπειρίες, επιλέγει ένα πολύ «εποπτικό» και εμπειρικό τρόπο διαπαιδαγωγήσεώς μας: την αντιπαράταξη με τα δαιμόνια.
7. Καταδέχεται να αντιπαρατάσσεται με τους δαίμονες. Καταδέχεται να παλεύει μαζί τους.
«Δι' ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν» καταδέχεται μπροστά στα μάτια μας να «κονταροχτυπιέται» πρόσωπο προς πρόσωπο με τα πνεύματα του σκότους, μόνο και μόνο για να δείχνει σε μας την ακαταμάχητη δύναμή Του. (Το «κονταροχτυπιέται» το λέμε, χωρίς καμμία δόση «θεοπασχητισμού»). Αναγκάζεται με χοντροκομμένο τρόπο να ταρακουνάει τον σκληρόκαρδο άνθρωπο, που βρίσκεται κυριολεκτικά σε αφασία και έχει (κατά τον Χρυσόστομο) «διάνοιαν παχυτέραν και αναισθητοτέραν» δηλαδή, είναι πολύ «χοντροκέφαλος και πολύ ξεροκέφαλος» και γι' αυτό, «χάσκει και ρέπει προς τα σωματικά»4. Αναγκάζεται, μας λέει πάλι ο Χρυσορρήμων, να παρατάσσεται ο Θεός για χάρη μας «προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου», για να ανάψει μέσα μας «τον σπινθήρα της πίστεως»5.
8. Ποιος είναι αυτός ο «σπινθήρας της πίστεως»;
Είναι το κατ' αρχήν ξεκαθάρισμα, ότι βασικά υπάρχουν δύο πηγές θρησκευτικών εμπειριών: αφ' ενός ο Ένας Αληθινός Παντοδύναμος Θεός και αφ' ετέρου οι δαίμονες, οι εκπεσόντες άγγελοι, που μπροστά Του είναι ανίσχυροι- και «φρίττουν και τρέμουν».Ανάβοντας μέσα μας αυτόν τον «σπινθήρα της πίστεως» ο Θεός θέλει να μας κάμει ανθρώπους αληθινά πιστούς, με πίστη και επίγνωση. Φως Του. Στόμα Του. Κήρυκες Του, που να εξαγγέλλουμε τα μεγαλεία Του.
Ο Θεός θέλει να δημιουργήσει εστίες φωτός- ομάδες εργατών της Βασιλείας Του.
Αυτή ήταν η εκλογή του Ισραήλ:
«Υμείς, γένος εκλεκτόν, βασίλειον ιεράτευμα, έθνος άγιον, λαός εις περιποίησιν (=για να τον κάμει όργανό Του, να κηρύττει την αλήθεια του Θεού), όπως τας αρετάς εξαγγείλητε του εκ σκότους καλέσαντος υμάς εις το θαυμαστόν αυτού φως» (Α' Πέτρου, 2, 9).
Και ο Θεός καλεί και τον Παλαιό και τον Νέο Ισραήλ από το σκοτάδι στο Φως, αντιπαρατασσόμενος συχνά με τους σκοτεινούς δαίμονες. Είναι πάρα πολλά τα περιστατικά από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, καθώς και από την ζωή της Εκκλησίας, όπου ο Θεός συγκαταβαίνει και κάνει αυτήν την φωτιστική για μας «αντιπαράταξη» Του με τους δαίμονες.
1. Π. Νέλλα, Ο θάνατος του Θεού και η Ανάσταση του ανθρώπου, στο Σταυρός και Ανάσταση, Ακρίτας 1982, σ. 108
2. Χρ. Γιανναρά, Εορτολογικά Παλινωδούμενα, Ακρίτας 1999, σελ.40
3. P.G.94, 1264 BC
4. Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την αγίαν Πεντηκοστήν Α', ΕΠΕ τ. 36, σελ. 313-317
5. Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Ε/ς τον μακάριον Βαβύλαν, ΕΠΕ 34, σελ. 428
Εgolpion.com
ΠΗΓΗ: http://www.pentapostagma.gr
